[Băngtan]

Một năm đã qua di, hãy nhìn lại ta đã làm được những gì, ta đã trải qua những gì. Những gì làm ta buồn, những gì làm ta vui. Cuộc sống không có ai suông sẻ cả, hãy cố gắng và phấn đấu lên....ta tự nhủ ta, vì lúc này đây, ngồi viết những dòng chữ này mà lòng ta buồn kinh khủng. Chỉ còn một ngày nữa là năm 2008 sẽ đến, hay phấn đấu lên....hãy cố gắng lên, có thể năm tới đây là một năm đầy thành công của mầy đấy, mà cũng có thể là một năm đầy sóng gió...ta tự nhủ ta. Hãy lạc quan lên mày ạ...cuộc sống là vậy đó, buồn vui bất chợt đến, bất chợt đi.

Cuộc sống còn nhi�u đi�u phải làm, hãy đứng lên và bắt tay vào việc như vậy mày không có th�i gian rảnh để mà buồn.

..............và ta đã đứng lên và bắt tay vào việc.

Và ta có quy�n hy v�ng rằng, những đi�u tốt lành đang đợi ta ở phía trước.

[thanhlong]

ừ, có rất nhi�u điếu tốt lành đang đợi ta ở phía trước. Chỉ mong là chúng có đủ tấm lòng rộng mở để nhận ra được nhi�u đi�u tốt lành hay không. Nhi�u khi cũng phải nói rằng những đi�u tốt lành đến từ bản thân mình, hơn là bên ngoài đấy

[Tuan]

Chi�u-ta nhìn ánh nắng cuối cùng của năm 2007 tắt dần và đợi ánh nắng mới của 2008....

[Tuan]

Chương thứ sáu: Biết… sống
Khôn, chết

Dại, chết

Biết… sống.

(Trang Tá»­)

Ngư�i chúng ta thư�ng nói: Khôn sống, mống chết. Mới nghe, không thể nghi ng� gì nữa được. Nhưng, nếu nghĩ cho sâu, xét cho rộng ta sẽ thấy, chưa ắt: khôn là sống mà dại là chết…

Khôn, mà khôn như Hàn Tín, Dương Tu… thì làm sao mà sống được. Còn dại mà dại như Phạm Lãi, Tử Phòng… thì làm sao mà chết được… Cho nên bàn đến Khôn, Dại… chưa biết lấy gì làm chuẩn đích.

Trang Tử cùng đệ tử đi chơi trên núi.

Thấy một cây to, cành lá rư�m rà. Một tên thợ rừng đứng bên nó mà không đốn. H�i tại sao, nó nói: “Không dùng đặng nó chỗ nào hết�. Trang Tử nói: “Cây nầy vì bất tài mà đặng sống lâu�

Ra kh�i núi, Trang Tử ghé vào nhà ngư�i quen. Chủ nhà mừng rỡ hối trẻ làm thịt chim mòng để nấu ăn. Thằng nh� thưa: “Có một con biết gáy, một con không biết gáy, giết con nào?� Chủ nhà nói: “Giết con không biết gáy�.

Bữa sau, đệ tử h�i Trang Tử: “Hôm qua cái cây trong núi vì bất tài mà sống, còn chim mòng, vì bất tài mà chết. Giá như thầy phải xử trí như thế nào?�

Trang Tử cư�i nói: “Tài và bất tài, cũng như nhau, đ�u là quấy cả, nên không tránh kh�i luỵ thân… Chỉ có kẻ nào biết… là sống mà thôi…�

Khôn, chết…

Dại, chết…

Biết, sống…

Biết lúc khôn, biết lúc dại… nghĩa là biết th�i biết thế. Chung quy chẳng qua biết rõ một chữ “th�i�…

Lão Tử nói: Thông minh duệ trí, thủ chi dĩ ngu; dũng lực chấn thế, thủ chi dĩ khiếp.. “Mình là bực thông minh, trí thức sâu sắc nhất, hãy biết làm như kẻ ngu kh�… mình là bực dũng lực kinh ngư�i, hãy biết làm như kẻ nhút nhát…�

Nào đâu có bảo mình phải là đứa ngu! Sự thật là mình phải thật thông minh… vì chỉ có kẻ thật thông minh mới biết lúc nào nên làm như kẻ ngu được mà thôi.

Lữ Khôn nói: … Thông minh, ngư�i ta ghét; thông minh mà biết làm như ngu, mới thật là khôn kín

Nhưng, biết được chữ th�i, đâu phải dễ gì. Thái quá là dở, mà bất cập cũng không hay. Ngư�i trí đi quá mực trung; kẻ ngu không theo kịp mực trung… “Trí giả quá chi, ngu giả bất cập chi�

Phần đông, chỉ “biết tiến, mà không biết thối; chỉ biết giữ cho còn, mà không biết làm cho mất; chỉ biết lấy cho được mà không biết b� đi…� nên, hễ hành động thì chắc chắn không kh�i có đi�u hối hận.

Trong sách Liệt Tử có câu chuyện nầy, cũng tạm có thể miêu tả thái độ “vô khả, vô bất khả� của một ngư�i đã h�c đặng chữ biết ấy…

Tử Hạ h�i Khổng Tử: “Nhan hồi là ngư�i thế nào?�

Khổng Tử nói: “Cái nhân của Hồi hơn ta�

Tử Hạ lại h�i: “Tử Cống là ngư�i thế nào?�

Cái mau mắn của Tử hơn ta

Tử Lộ là ngư�i thế nào?

Cái dũng của Do hơn ta

Tử Trương là ngư�i thế nào?

Cái vẻ trang nghiêm của Sư hơn ta

Tử Hạ lấy làm lạ, đứng dậy thưa: “Vậy thì tại sao bốn ngư�i ấy lại còn theo thầy mà h�c?�

Khổng Tử nói: “Ở đây ta bảo cho: Hồi chỉ biết nhân mà không biết lúc bất nhân; - Tứ chỉ biết mau mắn mà không biết lúc chậm chạm; - Do chỉ biết lúc hùng dũng mà không biết lúc nên nhút nhát; - Sư chỉ biết trang nghiêm mà không biết lúc ung dung để hoà đồng với m�i ngư�i. Nay gồm tất cả những cái hay của bốn ngư�i ấy có mà đổi với cái ta có, ta không đổi. Bởi vậy, h� phải th� ta làm Thầy mà không có hai lòng�

Biết đây, là biết tuỳ lúc mà biến thông cho hạp th�i trúng tiết… Nếu chỉ biết khư khư một mực… dầu hay đến đâu cũng h�ng việc. Mạnh Tử bảo: “Sở ố chấp nhất giả, vị kỳ tặc đạo. Cử nhất, nhì phế bách� Cái đáng ghét trong sự chấp nhất là vì nó làm hại đạo: làm được một việc mà hư cả trăm việc.

Tr�ng hệ nhất trong đạo xử thế, là biết biến, vì “có biến mới có thông, có thông mới lâu b�n được�

“Cái nghĩa của chữ tuỳ th�i, lớn vậy thay!� Cho nên: “Kẻ biết cái đạo tiến, thoái, tồn, vong mà không bao gi� sai cái chỗ chính trung của nó, có lẽ chỉ có bực thánh nhân mà thôi ư?�

Ôi ! Chỉ có bực thánh nhân mà thôi ư! Vậy mà bực thánh nhân như Khổng Tử lại còn than:

Vi nhơn nan…

Vi nhơn nan…

Thế mới hay: “Ở đ�i không có cảnh ngộ nào dễ xử…�

Cái biết như thế, cái đi�u có thể cảm được mà không thể nói ra được, có thể hiểu được mà không thể chỉ ra được ấy, muốn đạt được nó, phải làm thế nào?

“..Thư bất tận ngôn, Ngôn bất tận ý..�

Vậy thì, ta phải biết “tình nghĩa nhập thần� mới mong sử dụng được đến cùng cái đạo xử thế của cổ nhân…

Phật còn phải bảo với các đệ tử: “Kìa là mặt trăng!� Các con cứ theo ngón tay ta chỉ mà nhìn thì thấy. Nhưng, nên nhớ rằng ngón tay ta không phải là mặt trăng… cũng như những l�i ta giảng v� �ạo. Các con có thể theo ta giảng mà tìm thấy �ạo. Nhưng nên nhớ rằng: “L�i giảng của ta không phải là đạo�…


Nguyễn Duy Cần


Còn nữa…