[Khách_Yananpura_*]

Nhà thơ Nguyễn Duy: Dù ở đâu tổ quốc vẫn trong lòng
Lưu Tr�ng Văn

*****

TỔ QU�C NHÌN TỪ XA


Có một th�i ta mê hát đồng ca
Chân thành và say đắm
Ta là ta mà ta vẫn mê ta
Có một th�i hùng vĩ lắm
Hùng vĩ đau thương
Hùng vĩ máu xương
Mắt ngư�i chết trừng trừng không chịu nhắm
Có một th�i không thể nào phủ nhận
Tất cả trôi xuôi cấm lội ngược dòng
Tất cả xuyên suốt hai cuộc chiến tranh
Th�i hậu chiến vẫn ta ngư�i trong cuộc
Bao nổi rức ray không thể nào giải thích được
-Xứ sở phì nhiêu sao thật lắm ăn mày
-Xứ sở nhân tình sao thật lắm thương binh
�i kiếm ăn đủ kiểu
Nạng gỗ khua rổ mặt đư�ng làng
Mẹ liệt sĩ g�i con đội mồ lên đi kiện
Ma cụt đầu phục kích cửa nhà quan
-Xứ sở từ bi sao thật lắm thứ ma
Ma quái ma tà ma cô ma mảnh
Quỷ nhập tràng siêu vẹo nhưng hình nhân
-Xứ sở thiêng liêng sao lắm đình chùa làm kho h�p tác
�ánh quả tù mù trấn lột cả thần linh
Tượng phật khóc đức tin lưu lạc
Thiện ác nhập nhằng công lý "nổi lênh bênh"
-Xứ sở thông minh sao lắm trẻ em thất h�c
Lắm ngôi trư�ng xơ xác đến tan thương
Tuổi thơ oằn vai mồ hôi nước mắt
Tuổi thơ còng lưng trên chiếc bơm xe đạp
Tuổi thơ bay như lá ngả tư đư�ng
Bịt mắt bắt dê đâu cũng """từ phạm húy"""ng thần đồng
-Xứ sở thật thà sao thật nhi�u thứ điếm
�iếm biệt thự, điếm công viên
�iếm đư�ng, điếm chợ
�iếm cấp thấp bán trôn nuôi miệng
�iếm cấp cao bán miệng nuôi trôn
Vật giá gia tăng hạ giá tâm hồn
-Xứ sở bao dung sao lắm thần dân lìa xứ
Lắm cuộc chia ly miệng tóet toe cư�i
B� mặc c� hoang cánh đồng gái góa
Chen chúc nhau sang nước ngư�i làm thuê
Biển Thái Bình bông bênh thuy�n định mệnh
Nhắm mắt đưa chân chẳng hẹn ngày v�
-Xứ sở cần cù sao thật lắm lãng ông
Lắm mẹo lãng công
giả v� lảnh lương giả v� làm việc
Tội lỗi dững dưng lạnh lùng gian ác vặt
Ồ ạt xuống đư�ng các tập đòan quân
Buôn hàng lậu
Buôn quan
Buôn thánh thần, buôn thuốc
Quy�n lực bày ra đấu giá giữa công đư�ng
-Xứ sở kỷ cương sao thật lắm thứ vua
Vua mánh, vua lừa
Vua trá»™m, vua cÆ°á»›p
Vua không ngai, vua choai choai
Vua nh�
Lãnh chúa sứ quân san sát vùng cát cứ
Lúc nhúc cư�ng hào đầu trâu mặt ngựa
Luật pháp như đùa, như có, như không
�ôi khi tức máu lên đồng
Hồn thóat xác giũ ruột gan ra đếm
Trích một gi�t máu thư�ng ra xét nghiệm
-Tí trí thức, tí thợ cày, tí điếm
-Tí con buôn, tí cán bộ, tí thằng h�
Miếng quá độ nuốt vội vàng sống xít
Mất vệ sinh bội thực tư hào
Sự thật hôn mê
Ngợi ca ngộ độc
Bệnh và tật bao năm còn ứ lại
Biết thế nhưng mà biết làm sao?
Chả lẽ cứ chưởi cứ chê
Hay cứ nhai đi nhai lại
Lạy ông "Cơ chế" lạy bà "Tư duy"
Xin đừng hót những l�i chim chóc mãi
�ừng lớn lối khi dân mình ốm đói
Vẫn còng làm cho thẳng lưng ăn
�ổi mới thật hay giả v� đổi mới?
M�U NHIỂM TRÙNG CÓ THAY THẾ �ƯỢC CHĂNG!
Thật đáng sợ ai không còn thương ai!
Càng đáng sợ khi không còn ghét ai!
Ngày càng hiếm hai câu thơ tuẫn tiết
Ta là ai? Ta cần thiết cho ai?
Có thể ta không còn tin ai đó
Có thể ai không còn tin ta nữa
Dẫu làm sao vẫn tin ở con ngư�i
DẨU LÀM SAO �ỪNG KHOANH TAY BÓ GỒI

Nguyá»…n Duy 1988

Nhà thơ Nguyễn Duy: Dù ở đâu tổ quốc vẫn trong lòng

Cánh cầm bút “buôn dưa lê� ưa tung ra nhận xét v� các nhà văn, tới Nguyễn Duy thư�ng bảo: “Cha Duy coi vậy chứ khôn lắm!�. Ơ hay, các anh, các ả tí toáy văn chương lại cứ hay cho rằng "khôn" là một thứ chả ra gì, tóm lại là không nghệ sĩ, không thi sĩ. Nhưng thật ra mấy ai chơi với Duy mà hiểu hết Duy để biết thương cái “khôn� của Duy ? Nghe ra có vẻ nghịch lý, ngư�i ta lo thương cái “dại� chứ hơi sức đâu mà đi lo thương cái “khôn� bao gi� ?
Thôi hết th�i rồi một gã lực đi�n băm bổ, ăn một lèo 10 bát cơm, ưa mặc áo lính thùng thình b� ra ngoài cái quần lính cũng không kém thùng thình (hình như vì không có dây nịt). Bây gi� Duy chậm chạp đến r� r�, và lúc này đây ngồi trên chiếc ghế tre nhìn ra bụi trúc nh� đón mặt tr�i. �ón không phải để... chào, mà để chằm chằm nhìn thẳng vào ông mặt tr�i. Chả phải ương ngạnh gì đâu, mà vì nghe theo l�i một ông thầy, rằng: "Mỗi sớm con cứ nhìn thẳng vào mặt tr�i lên 15 phút, sự cư�ng tráng sẽ trở lại với con". Sớm nay như m�i sớm mùi khoai nướng đã lên rần rần rồi nhưng ánh mặt tr�i lại tản mát đẩu đâu. Duy bảo: "Bây gi� tôi chả ăn được gì ngoài khoai". Duy lại bảo: "Một ngày buồn vì không được nhìn thẳng vào mặt tr�i tròn trịa".
Lâu rồi mỗi đứa một phương... sống, chả lúc nào ngồi lại với nhau để bàn chuyện văn chương. Tôi chuẩn bị vài ba câu h�i ất ơ định làm một bài ph�ng vấn ất ơ. �ại loại như: "Ông sinh ra ở một gia đình nhà nông chẳng ai ngó ngàng đến thơ, ấy thế mà ông lại trở thành nhà thơ, trong khi ba đứa con của ông rành rành sinh ra trong một gia đình... thơ lại chả đứa nào ngó ngàng đến thơ ? Thơ có lỗi hay ông có lỗi ?".
�ại loại: "Giữa cái việc b� thuốc lào với b� thơ, rõ ràng b� thuốc lào có lợi cho mạng sống của ông hơn, tại sao chỉ đến khi bị ngã què chân ông mới b�, trong khi lúc đôi chân còn băm bổ ông đã b�... thơ ?". Nhưng tôi chả h�i được câu h�i nào dự tính trước, Duy không cho tôi cái cơ hội h�i ấy, bởi, Duy không muốn tôi biết cái chầu rìa mon men mà muốn cho tôi biết cái lõi tôi cần phải biết từ Duy. Tôi linh cảm rằng với con ngư�i mỗi sớm ch� mặt tr�i lên để nhìn trừng trừng vào, đây không chỉ là "muốn cho" mà còn là "muốn... trút" .
Duy đứng dậy với tay lấy cái làn tre treo ở mái hiên bựng vốc trà sen cho vào quả trứng bạc thả vào "l�" nước sôi. Hừ, pha trà sen kiểu này cụ Nguyễn Tuân biết cụ chửi chết. Nhưng Duy "cóc" sợ ai chửi nữa. Pha trà thế nào trà vẫn đậm hương trà, sen vẫn đậm hương sen thì pha.
Nguyễn Duy: Có """từ phạm húy"""ng chạm xã hội mới ra cái thần hồn văn chương. Nhưng khổ nỗi nhà văn cũng có năm bảy loại nhà văn. Có anh nhà văn viết... chơi thôi. Có anh nhà văn viết ba lăng nhăng để kiếm sống, có anh nhà văn lo kiếm... chức, có tí quy�n lực. Còn nhà văn... thật ? Ở anh nhà văn thật ấy có một nhà hi�n triết, một nhà văn hóa, một nghệ sĩ. Thực ra cái lõi của văn chương là triết. Từ cả những chuyện đùa cợt, tầm phào nhất cũng có thể phả triết h�c vào, có thế mới dội lại được cuộc đ�i. Chỉ khác nhà triết h�c trình bày triết h�c của mình bằng lý lẽ, khoa h�c, còn nhà văn bằng cảm xúc. Th�i buổi hiện đại rồi đâu có phải ai cũng thành "nhà thơ" được. Làm thơ phải đ�c, phải đi đó đi đây, không có kiến thức tổng hợp xã hội sao làm thơ cho ra cái th�i hôm nay ? Ấy """từ phạm húy"""ng đến đ�c, đến đi, đến kiến thức đ�u cần phải có ti�n đấy. Nhưng ti�n ấy ở đâu ra ? Ngồi trông ch� ai đó, đ�u không viết được, đ�u không thành hết. Tôi đã từng ký những hợp đồng... viết ấy, nhưng viết được chữ nào đâu ? Mà nếu có chữ thì chữ ấy không thành văn chương. �ể thành một nhà văn lớn ở nước mình khó lắm, phải là một nhà văn hóa lớn, không thâu tóm được tinh hoa văn hóa dân tộc vào một cá thể không thể trở thành một nhà văn hóa lớn ! Nước mình có ông nhà văn nhi�u chữ - chơi chữ thành thần, tôi phục ông ấy chơi chữ, nhưng bảo thành cái gì bày lên bàn đi, không bày được ông ạ.
Trà tuần đầu đã nhạt, Nguyễn Duy lại l� m� chống đôi chân khập khiễng đến bên mái hiên có treo cái làn tre. Lặp lại động tác cũ, nhón lấy nắm trà sen thả vào quả trứng bạc, rồi cầm cái cần treo quả trứng bạc nhứ nhứ như câu nhái.
Nguyễn Duy: Văn chương th�i quái nào cũng vậy, không """từ phạm húy"""ng đến kinh mạch, huyệt đạo của xã hội không thể thành văn chương đích thực được, mà chỉ là thứ kể chuyện vặt qua ngày. Bút lực tôi ào ào, nếu bảo nhà văn lớn là số lượng chữ tôi có thể đua thành... lớn. Nhưng để mỗi con chữ có linh hồn thì... Ngày xưa cụ Tản �à bảo có văn thật, văn chơi. Thế nào là chơi, thế nào là thật ? Chơi như anh làm thơ ứng khẩu ấy mà. �ể có văn thật đã khó, được ngư�i đ�i chấp nhận văn thật ấy, khó hơn. Làm văn chương thật là phải rũ được gan ruột mình ra. Hà... hà... tôi cũng thử " rũ" một tí thì đã bị ngư�i đ�i đập cho rũ mặt rồi:
" Trích một gi�t máu thư�ng xét nghiệm
Tí trí thức, tí thợ cày, tí điếm
Tí con buôn, tí cán bộ, tí thằng h�
Phật và ma mỗi thứ một tí ti..."
Nói một cách nghiêm túc trong đó có cả mình, chả lẽ mình rũ gan ruột mình ra chửi mình cũng không được sao ?
Bây gi� Nguyễn Duy đóng căn cứ trên gác thượng ngôi nhà ông mới hoàn thành này. Bán miếng đất ở Lồ Ồ, b� ra một năm mở quán... vịt, trổ tài đánh tiết canh vịt, rồi đi vay bạn bè mới đủ ti�n lên cái nhà này đây. Nhưng lên nhà mát cái mặt rồi vẫn canh cánh nỗi lo trả nợ bạn bè, thế là bày ra trò làm lịch... thơ. Thúng, mủng, cối, chày triển lãm thơ khắp thế giới đem ra chụp lại rồi đ� thơ lên đấy, in, bán, l�i. Ba vụ lịch đủ "rũ" sạch nợ. Ai bảo Duy không có tí máu kinh doanh, tí máu con buôn ? Có lúc thấy Duy phải đ�c thơ cho cả kẻ mình không ưa, ai bảo Duy không có tí thằng... h� ? Ngày ngày Duy vẫn phải đến cơ quan, chả gì cũng là một ông lãnh đạo văn phòng phía Nam của một t� báo, rõ ràng Duy không chỉ "tí cán bộ" mà nhi�u... tí cán bộ. Nhưng có thấy một Nguyễn Duy mấy chục năm bươn chải nuôi vợ con nheo nhóc rồi giúp h� hàng ở quê nheo nhóc làm đủ thứ chuyện: nuôi lợn, đạp xích lô, nấu rượu, viết thuê, giúp vui bên chén rượu với mấy gã giàu ti�n, ú chức mới hiểu Duy phải "khôn" cái tiểu tiết để được "dại" cái đại sự. �ại sự ấy Duy đã có rồi: Vợ và các con thoát được cảnh nghèo. �ại sự ấy Duy đã có rồi: Tuy không nói toẹt được trước những ngư�i cần nói "toẹt" đi�u cần nói, thì đã viết "toẹt" được đi�u cần viết bằng cả máu và nước mắt của mình trên giấy rồi đem in đàng hoàng. Bộ ba trư�ng ca: �ánh thức ti�m lực, Nhìn từ xa Tổ quốc và Kim, Mộc, Thủy, H�a, Thổ là một minh chứng. Gan ruột rũ ra hết ở đấy, tài năng, trí tuệ, nhân cách rũ ra hết ở đấy, và tình yêu Tổ quốc cũng rũ ra hết ở đấy. �ến đấy là dừng. Chính vì vậy Duy gác thơ. Nhưng cái nghĩa vụ công dân yêu nước thương nòi vẫn đeo đuổi Duy, Duy không buông bút, Duy vẫn viết nhưng là... văn để chứng minh đi�u Duy tâm đắc: "Nhà văn phải luôn là đại diện của thần thánh để sống với cuộc đ�i này".
Nguyễn Duy: Có anh nhà văn thấy ngư�i ta đang chơi te-nít nhảy vào đòi... chơi, hoặc chơi trò khác như đá banh, ngư�i ta kêu Xuân Tóc �� ra tóm cổ li�n. Nếu muốn chơi ở chỗ các ông hả ? �i nhặt banh ! Tôi nghĩ tốt nhất nhà văn hãy làm bổn phận của mình là đi phóng các tuyến đư�ng, """từ phạm húy"""ng nhà dỡ nhà, """từ phạm húy"""ng chùa dỡ chùa, chứ không phải cứ """từ phạm húy"""ng là uốn, là né. Nhưng """từ phạm húy"""ng gì thì """từ phạm húy"""ng, phóng tuyến đư�ng gì thì phóng, anh nhà văn phải luôn luôn giữ ở trái tim mình:
“Dù ở đâu vẫn Tổ quốc trong lòng�
Im lặng một đẫn, rồi vài đẫn. Ơ hay, ở giữa Sài Gòn ồn ào quá mức này vẫn có cái khoảng im lặng đến da diết để nghe hai chữ Tổ quốc. Có kẻ nói hai chữ "Tổ quốc" ấy như con vẹt, nhưng cũng biết bao ngư�i con nước Việt mình nói đến "Tổ quốc" mà mắt như bị chìm đi bởi nước mắt.
Mặt tr�i đột ngột vo tròn lại ra đúng cái bản mặt của ngài. Tôi bảo: "Ông nhìn thẳng vào mặt tr�i đi!". Duy tháo cặp kính mở đôi mắt hơi nh� liếc ông mặt tr�i một cái, rồi toét cư�i: “Phải là mặt tr�i mới lên ông ạ".
Lưu Tr�ng Văn
(nhà thơ)

[Tuan]

�iếm cấp cao bán miệng nuôi trôn

Câu này không hiểu