[Van-Hoang]

Ngh� thuần phục voi ở Tây Nguyên

�ầu tiên, voi rừng được đưa v� địa điểm thuần dưỡng - là những nơi khô ráo, thoáng mát, có những cây cổ thụ để xích voi.
Ngư�i thuần dưỡng voi là các kuru từng bắt được voi, hoặc là ngư�i chưa h� bắt được con voi nào nhưng có kinh nghiệm thuần dưỡng voi.

Ba ngày đầu tiên chuẩn bị bước vào huấn luyện voi, ngư�i thuần phục cho voi ăn rất ít, làm cho chú voi suy giảm sức kh�e để bớt hung hăng.

Tiếp đến, ngư�i ta dùng voi nhà để ki�m chế, bắt voi rừng đứng im rồi đưa còng vào hai chân sau, hai chân trước. Sau đó, xích một chân sau của chú voi vào gốc cây, lúc này voi chỉ được tiến lùi trong một phạm vi hẹp.

Ngư�i ta đóng gông có gai nh�n vào cổ voi, gông có dây treo lên cành cây phía trên đầu voi, khiến nó không thể quay đầu, quật vòi vì bị gai đâm.

Tiếp đến ngư�i ta dùng """từ phạm húy"""c sắt và sừng trâu làm dùi cui, """từ phạm húy"""c lỗ tai để xâu một sợi dây rừng, như phụ nữ đeo khuyên.

Toàn bộ những công việc trên được thực hiện trong một hoặc hai ngày. Sau đó, ngư�i ta làm lễ cúng tế để tiến hành thuần dưỡng voi.

Lễ vật cúng ít nhất là một con gà, một ché rượu cần, một nhúm gạo đựng trên lá cây. Gà được chặt cổ lấy máu rảy lên đầu voi.

Nội dung của l�i cúng thư�ng là sự cầu mong tr�i đất, thần linh phù hộ cho ngư�i và voi được may mắn, m�i việc tiến hành trôi chảy.

Thông thư�ng trong khoảng một tuần là con voi bị khuất phục, ngư�i thuần dưỡng có thể đứng gần vuốt ve chúng.

Trong giai đoạn này, ngư�i ta dùng một số v� cây để làm thuốc trộn với đất tổ mối, đắp lên các vết xây xát trên mình voi do bị thương trong quá trình rượt bắt và thị uy của ngư�i dạy voi gây nên.

Tiếp đến ngư�i ta tập cho voi x� còng, các còng số 8 buộc vào chân voi trước đây được tháo ra.

�ầu tiên, ngư�i ta cho voi tập x� còng lớn, sau đó mới tập x� còng nh�. Mỗi lần đút còng vào chân voi, ngư�i ta hét to ra lệnh, kết hợp dùng gậy có đầu đinh nh�n đâm vào chân, bắt voi nhấc chân lên.

Sau 6 - 7 ngày voi thành thạo, ngư�i ta lại cho voi tập chở ngư�i. Trên thân voi được buộc 2 - 3 vòng dây để dễ leo trèo. Ban đầu, voi rừng t� ra rất khó chịu, lắc thân liên tục khi bị ngư�i trèo lên lưng.

Tập ba ngày li�n thì voi quen. Khoảng 7 - 8 ngày sau những con voi lớn biết chở hai, ba ngư�i.

Ngư�i trực tiếp đi�u khiển voi (nài) ngồi trên đầu voi, dùng móc sắt gõ vào đầu nó hoặc móc vào tai kéo, hai chân ngư�i đi�u khiển kẹp vào đầu voi, hai ngón chân cái gí vào mép tai của nó để đi�u khiển hướng đi.

Tập xong giai đoạn này ngư�i ta cho voi ăn uống đầy đủ, đồng th�i cho voi nhà kèm ra sông để tắm.

Tiếp đến ngư�i ta tập thả voi mới thuần dưỡng vào rừng, hai chân sau của nó phải đeo một dây xích bằng sắt dài 10 – 15m, nặng đến 50 kg để nó khó có b� đi xa và khi đi tìm nó cứ việc lần theo vết xích.

Sau 3 - 5 ngày, voi được đưa v� nơi thuần dưỡng một lần nữa để ôn tập bài cũ. Một tháng sau khi tập thả voi vào rừng, con voi cần thuần phục được chính thức làm lễ nhập buôn.

Lễ nhập buôn dù chủ nhà nghèo đến mấy cũng phải làm một con heo và ba ché rượu cần để cúng tr�i đất, thần linh. Voi sẽ được công nhận là một thành viên của buôn làng.

V� cơ bản, công việc thuần dưỡng đến lúc này là xong. Sau đó, ngư�i ta chỉ tập thêm một số động tác bật cao như quỳ hai chân sau, co một chân trước dùng vòi để đỡ ngư�i lên .

Theo những ngư�i thuần dưỡng voi nổi tiếng ở Tây Nguyên, voi rừng từ 4 - 7 tuổi là dễ thuần dưỡng nhất. Voi càng cao tuổi càng khó thuần dưỡng.

Những con voi trán phẳng, sống lưng phẳng, ngà m�c lệch, chỉ có một ngà, đặc biệt là ngà m�c lệch từ phải qua trái thư�ng là voi rất hung dữ, phải mất nhi�u th�i gian mới thuần dưỡng được.

Tuy vậy, con voi thuần dưỡng lâu nhất không quá ba tháng. Trong suốt th�i gian thuần dưỡng, ngư�i cải huấn voi phải làm l�u ăn ở tại nơi thuần dưỡng. H� không được gần gũi với phụ nữ, nếu không sẽ bị voi phát hiện và phản ứng dữ dội.

Từ xưa tới nay ngư�i Tây Nguyên thuần dưỡng hàng ngàn con voi rừng phục vụ cho vận chuyển trong đ�i sống cũng như vận chuyển trong kháng chiến nhưng đến nay chưa ai bị voi quật chết.


Theo Gia �ình&Xã Hội