[kinhk19c]

Tập thơ "Tiếng hát Hoàng hôn" (Evening Songs, Les Chants du Crépuscule) được xuất bản năm 1882. Một năm sau, tại Calcutta, Tagore là nhân chứng của một cuộc giác ngộ tín ngưỡng, ảnh hưởng rất mạnh trên đức tin của ông, và ông xuất bản tập thơ tiếp theo nặng màu sắc tôn giáo "Tiếng hát Ban mai" (Morning Songs, Chants de l'Aurore). Cũng trong năm đó, Tagore lập gia đình với ngư�i con gái mư�i tuổi, cùng một bộ tộc và giai cấp của ông. Thân phụ của ông nhuốm bệnh giao việc quản trị sự nghiệp và tài sản gia đình lại cho ông. Trong khoản th�i gian hai mươi năm kế tiếp, Tagore đi du lịch khắp nước Ấn �ộ, và tiếp tục sáng tác thi văn. Tập thơ Citra (1896) được xem là một tuyệt tác thi phẩm. Thập niên 90 cũng là lúc Tagore bắt đầu viết tiểu thuyết ngắn trình bày tội ác của ngư�i phương Tây đã bóc lột dân tộc Ấn �ộ quá dã man. �iển hình là tập truyện ngắn "The Cloud and Sun" (1894) bức vẽ truy�n hình của ngư�i anh hùng Ấn �ộ đứng lên tranh đấu chống bạo quy�n của ngư�i da trắng, gợi ý và làm mẫu mực cho các nhân vật cách mệnh của André Malraux trong văn chương Pháp 30 năm sau.

Cuối năm 1901, Tagore thực hiện được giấc mơ ông thư�ng ấp ủ là lập một trung tâm giáo huấn đào tạo những con ngư�i tự do suy tư và giữ được hòa hợp cân bằng trong nhân sinh: ngôi trư�ng trên lãnh thổ gia tộc của ông g�i là Trư�ng Santiniketan. Từ năm 1902 đến năm 1907, tai h�a giáng xuống gia đình của Tagore: vợ ông mất, con gái mất, một ngư�i bạn và h�c trò yêu, thi sĩ Chandra Roy mất , thân phụ mất (1905) và một ngư�i con trai út mất. �au khổ lại làm thiên tài của Tagore sung mãn hơn. Năm 1904, Tagore viết bản tuyên ngôn Svadeci Samaj (Phong trào quốc gia) đ� xướng cuộc chiến đấu dành độc lập cho dân tộc Ấn �ộ. Sinh viên Ấn �ộ tại các đại h�c trong nước và tại Anh quốc đáp ứng phong trào bị thực dân Anh đuổi ra kh�i đại h�c. Ông tranh đấu quyên ti�n giúp sinh viên tiếp tục được h�c trình.

Năm 1910, xuất hiện tập thơ vĩ đại của Tagore, Gitanjali bằng tiếng Bengali, chính ông dịch ra Anh ngữ, xuất bản tại Luân đôn (Song Offerings, 1912), André Gide dịch ra Pháp ngữ (L'Offrande Lyrique, 1913), và một nhà thơ Nga dịch ra Nga ngữ (1914). Văn h�c Tây phương vinh thăng Tagore, tặng Giải thưởng Nobel văn chương năm 1913. Từ ngày đó, tác phẩm của Tagore được thi đua dịch ra Tây ngữ và các đô thị lớn ở Âu châu, Mỹ châu, � châu, �ông Nam � dành nhau tổ chức những cuộc tiếp rước lớn để được nghe ông diễn thuyết v� văn h�c và nghệ thuật.

Cuối năm 1921, Tagore chuyển Trư�ng Santinikenan thành một Viện đại h�c quốc tế g�i là Vicva Barati, Viện đại h�c đầu tiên tại � đông truy�n bá tư tưởng của ngư�i phương �ông. Từ ngày đó, Tagore không ngớt du lịch thế giới để truy�n bá tư tưởng văn h�c, triết lý và chính trị của ông. Tagore mất ngày mồng Bảy tháng Tám năm 1941, tại quận Jorasanko, tỉnh Calcutta. Năm 1961, khắp m�i nơi trên thế giới đ�u tổ chức lễ tưởng niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Tagore.

Vì sao Tagore đến với �ức Phật

Ở trên đã nói, Tagore là một vị hoàng tử Bà-la-môn, trong một gia tộc thấm nhuần Ấn �ộ giáo, và tôn giáo này cũng như Hồi giáo không bao gi� chấp nhận chung sống trong đức tin với tôn giáo khác. Vậy ta cần tìm hiểu những lý do đã đưa nhà thơ đến gần đức Phật.

Hậu bán thế kỷ thứ XIX tại Ấn �ộ là giao th�i giữa xã hội truy�n thống quý tộc và đạo giáo với văn minh đô hộ Tây phương do ngư�i Anh đem tới. Giai cấp Bà-la-môn thượng lưu của Ấn �ộ phản ứng bằng hai cách: một là thủ cựu, chống đối ra mặt hay chống đối dè đặt với trào lưu mới; hai là đổ xô chấp nhận văn minh tinh thần - nhi�u hơn là văn minh vật chất - của phương Tây. Gia tộc của Tagore đã đi con đư�ng trung dung: giữ gìn những đi�u tốt đẹp cổ truy�n, và chấp nhận nhưng ch�n l�c những đi�u mới, tốt và hữu lý của Tây phương. Trong sách Towards Universal Man ("Tiến tới con Ngư�i đại đồng hoàn vũ" New York, 1961) ta đ�c trong bài "East and West" ("�ông và Tây") một trích đoạn lại của Tagore:

"Chúng ta (ngư�i Ấn �ộ) bị nét huy hoàng của châu Âu làm ngây ngất, và đã đón nhận món quà phương Tây như những kẻ đi ăn xin. Nhận của bố thí như vậy không ích lợi gì. Dù đó là kiến thức, hay là một quy�n hạn chính trị, ta nên đem trả đắt giá để mua, làm cho những thứ đó chỉ thật đến với chúng ta nếu chúng ta biết đấu tranh khắc phục những đi�u thoái hóa để đón nhận món quà mới. Nếu ta nhận chúng như là một ân huệ ngư�i phương Tây thí vào tay mình, ta sẽ không giữ được món quà (vì lâu dần thành ra vô giá trị). Chúng ta đã tự phỉ nhổ vào mặt mình khi đi ăn xin như vậy, và món quà nhận được chỉ làm hại ta, không ích lợi gì."

Cái ví dụ cụ thể nhất là ngôn ngữ. Khi ngư�i Anh mới đến, thiết lập chính quy�n cai trị, cả nước Ấn �ộ ngày đó đổ xô đi h�c tiếng Anh để làm ông thông, ông ký cho chính quy�n mới. Riêng tất cả con em trong gia tộc Tagore phải h�c tiếng Bengali trước mới được h�c Anh ngữ sau, và riêng cậu bé Tagore khi đ�c cuốn Macbeth bắt buộc phải dịch từng câu từng chương sang tiếng Bengali để làm giàu cho quốc văn và để giúp cho m�i ngư�i hưởng thụ một áng văn hay.

[kinhk19c]

Những cố gắng này của từng cá nhân hay tập thể nh�, tuy có giá trị làm gương mẫu, tiếc là không ảnh hưởng được bao nhiêu để ngăn chận cái phong trào đua đòi chung theo Tây phương, hoàn toàn theo Tây phương, loại b� những giá trị cổ truy�n của phương �ông. Chính vào lúc này, những công trình sưu khảo đại quy mô của các nhà h�c giả phương Tây (như Huân tước Cunningham, �ại tướng Marshall, ngư�i Anh; như Eugène Burnouf, Alfred Foucher, và Emile Sénart, ngư�i Pháp; như Odenberg và Kern, ngư�i �ức và Hòa Lan) lại khám phá ra văn minh vĩ đại của đạo Phật bị chôn vùi suốt nghìn năm từ lúc các đạo quân Hồi giáo tràn từ phía Tây sang quét sạch đạo của Thích Ca ra kh�i nước Ấn �ộ. Nhất là từ khi một sự tình c� hãn hữu giúp nhà khảo cổ James Prinsep tìm lại được văn tự Pali làm sống lại kho tàng vô giá của kinh điển đạo Phật và đem dần ra ánh sáng sự nghiệp lập quốc, kiến quốc và sự nghiệp hoằng dương đạo Phật của đại đế Asoka mà nhà khảo cổ Pháp Alfred Foucher đặt vị thế trong lịch sử loài ngư�i cao hơn cả Tần Thủy Hoàng nước Trung Hoa, Charlemagne của Châu Âu, thì ngư�i Ấn �ộ mới được chút nào tỉnh thức. Từ đó nẩy ra một mầm mống làm tái sinh đạo Phật tại Ấn �ộ. Và chắc chắn đó là một lý do ti�m tàng để cho ngư�i tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt Tagore đã đến gần đức Phật. Trong buổi lễ khánh thành việc tái tạo tu viện Mulagandhakuti Vihara tại tháp lớn Sarnath, nơi đức Phật lần đầu tiên công bố giáo lý của ngài, Tagore ngày đó 26 tuổi xuất thần đưa ra l�i cầu nguyện bằng một bài thơ:

Nguyện cầu xin �ấng Chí tôn, một lần nữa giáng xuống nơi đây uy danh của Ngài,

Uy danh đã làm cho đất sanh thành của Ngài (đất Ấn �ộ) * thành nơi chiêm ngưỡng của bao nhiêu giải đất gần và xa!

Xin ánh sáng giác ngộ của Ngài dưới cây bồ đ� lại sáng chói ni�m toàn vẹn,

�ẩy xa âm u ngu muội;

Và cầu xin đêm tối chấm dứt, để kỷ nguyên của Ngài lại rực rỡ trên đất Ấn �ộ.

(Tập thơ Parisesh, 1887)

Còn tiếp...